پارامترهای آب چاه (سنجش و اندازه گیری)

کیفیت آب چاه یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مربوط به سلامت عمومی و محیط زیست است. برای ارزیابی کیفیت آب، آزمایشات متعددی در آزمایشگاه معتمد محیط زیست انجام می‌شود که شامل اندازه‌گیری پارامترهای فیزیکی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی است. در این متن به بررسی برخی از پارامترهای کلیدی آب چاه و محدودیت‌های قابل قبول آن‌ها پرداخته خواهد شد. این پارامترها بر اساس استانداردهای مختلف و روش‌های آزمایشگاهی معتبر آزمایشگاه آب و پساب انجام می‌شوند.

پارامترهای آب چاه

1. کلرايد (^-Cl)
یکی از عوامل مهم در کیفیت آب، میزان کلراید است. کلرایدها می‌توانند از منابع طبیعی و همچنین آلودگی‌های صنعتی وارد آب شوند. افزایش بیش از حد کلراید در آب می‌تواند به طعم نامطلوب منجر شده و همچنین باعث خوردگی لوله‌ها و تجهیزات آبی شود. بر اساس استانداردهای تعیین شده، میزان مجاز کلراید در آب چاه نباید بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در لیتر باشد. روش اندازه‌گیری کلراید در آزمایشگاه با استفاده از استاندارد St. M. 4500-Cl-B انجام می‌شود. 

2. کدورت (Turbidity)
کدورت آب نشان‌دهنده میزان ذرات معلق در آن است. هرچه کدورت بیشتر باشد، آب کمتر شفاف بوده و احتمال آلودگی میکروبی یا شیمیایی بیشتر است. بر اساس استاندارد St. M. ۲۱۳۰، میزان مجاز کدورت در آب چاه نباید بیش از ۵۰ NTU باشد. وجود کدورت بالا می‌تواند نشانه‌ای از وجود ذرات جامد، میکروارگانیسم‌ها و آلاینده‌های دیگر در آب باشد. 

3. پ ـ هاش (حدود) PH 
pH آب نشان‌دهنده میزان اسیدی یا بازی بودن آن است. آب با pH کمتر از ۶.۵ به عنوان اسیدی و با pH بیشتر از ۹ به عنوان بازی شناخته می‌شود. تغییرات زیاد در pH می‌تواند باعث آسیب به زیرساخت‌های آبی و همچنین سلامت انسان شود. محدوده قابل قبول برای pH آب چاه بین ۶.۵ تا ۹ است که بر اساس استاندارد St. M. PH value-B اندازه‌گیری می‌شود. 

4. هدایت الکتریکی(EC)
هدایت الکتریکی (EC) شاخصی از میزان نمک‌های محلول در آب است. این پارامتر نشان‌دهنده کیفیت کلی آب و قابلیت آن برای استفاده در مصارف آشامیدنی و کشاورزی است. هرچه هدایت الکتریکی بالاتر باشد، غلظت مواد معدنی در آب بیشتر است. مقدار مجاز هدایت الکتریکی برای آب چاه باید کمتر از ۲۳۰۰ میکروزیمنس بر سانتی‌متر باشد. این پارامتر با استفاده از استاندارد St. M. 2510 اندازه‌گیری می‌شود. 

5. آمونیوم (⁺NH_۴) 
میزان آمونیوم در آب می‌تواند نشان‌دهنده وجود آلودگی ناشی از مواد آلی تجزیه‌شده، پساب‌های صنعتی و کشاورزی باشد. مقدار مجاز آمونیوم در آب چاه کمتر از ۱.۵ میلی‌گرم در لیتر است. روش آزمایش این پارامتر با استفاده از استاندارد St. M. 4500-NH3 انجام می‌شود. 

6. فلوراید (^-F) 
فلوراید به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی وجود دارد و می‌تواند به تقویت سلامت دندان‌ها کمک کند. با این حال، مقادیر زیاد فلوراید می‌تواند مشکلات بهداشتی ایجاد کند. محدوده مجاز فلوراید در آب چاه بین ۰.۵ تا ۱.۵ میلی‌گرم در لیتر است و با استفاده از استاندارد St. M. 4500-F اندازه‌گیری می‌شود. 

7. نیترات (^-NO₃) 
نیترات‌ها به عنوان یکی از شاخص‌های آلودگی آب شناخته می‌شوند و معمولا از فعالیت‌های کشاورزی و فاضلاب‌ها وارد آب‌های زیرزمینی می‌شوند. مقدار مجاز نیترات در آب چاه نباید بیشتر از ۵۰ میلی‌گرم در لیتر باشد. افزایش نیترات در آب آشامیدنی به ویژه برای کودکان خطرناک است و می‌تواند منجر به مشکلات سلامتی مانند متهموگلوبینمیا (بیماری آبی) شود. این پارامتر بر اساس استاندارد St. M. 4500-NO3 اندازه‌گیری می‌شود. 

8. سولفات (^-SO₄²) 
سولفات‌ها به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی وجود دارند و می‌توانند از طریق فرایندهای زمین‌شناسی وارد آب شوند. مصرف زیاد سولفات می‌تواند باعث مشکلات گوارشی شود. مقدار مجاز سولفات در آب چاه نباید بیش از ۲۵۰ میلی‌گرم در لیتر باشد و با استفاده از استاندارد St. M. 4500-SO4 اندازه‌گیری می‌شود. 

9. کلر آزاد
کلر آزاد به عنوان یک ماده گندزدا در تصفیه آب استفاده می‌شود. حضور کلر آزاد در محدوده مناسب، می‌تواند از رشد میکروارگانیسم‌های مضر جلوگیری کند. مقدار مجاز کلر آزاد در آب چاه بین ۰.۵ تا ۱.۵ میلی‌گرم در لیتر است و با استفاده از روش DPD اندازه‌گیری می‌شود. 

10. قلیاییت کل
قلیاییت کل نشان‌دهنده توانایی آب در خنثی کردن اسیدها است. مقدار مجاز قلیاییت کل در آب چاه بین ۸۰ تا ۱۲۰ میلی‌گرم در لیتر است که با استفاده از استاندارد St. M. 2320-B اندازه‌گیری می‌شود. 

11. سختی کل
سختی کل آب به میزان کلسیم و منیزیم محلول در آن بستگی دارد. سختی بالا می‌تواند منجر به رسوب‌گذاری در لوله‌ها و تجهیزات شود. مقدار مجاز سختی کل در آب چاه کمتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در لیتر است و با استفاده از استاندارد St. M. 2340-C اندازه‌گیری می‌شود. 

12. کلسیم (Ca) و منیزیم (Mg) 
کلسیم و منیزیم دو عنصر اصلی هستند که سختی آب را تعیین می‌کنند. مقدار مجاز کلسیم در آب چاه کمتر از ۳۰۰ میلی‌گرم در لیتر و منیزیم کمتر از ۳۰ میلی‌گرم در لیتر است. روش اندازه‌گیری این عناصر با استفاده از استاندارد St. M. ۳۵۰۰ انجام می‌شود. 

13. سدیم (Na) و پتاسیم (K) 
مقدار مجاز سدیم در آب چاه نباید بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم در لیتر و پتاسیم بیش از ۳ میلی‌گرم در لیتر باشد. این پارامترها با استفاده از تکنیک جذب اتمی با شعله مستقیم اندازه‌گیری می‌شوند. 

14. آهن (Fe) و منگنز (Mn) 
آهن و منگنز به طور طبیعی در آب‌های زیرزمینی یافت می‌شوند، اما افزایش بیش از حد این عناصر می‌تواند باعث تغییر رنگ و طعم آب شود. مقدار مجاز آهن در آب چاه کمتر از ۳۰۰ میکروگرم در لیتر و منگنز کمتر از ۱۰۰ میکروگرم در لیتر است و با استفاده از تکنیک Electrothermal Atomic Absorption اندازه‌گیری می‌شوند. 

15. کل کلی فرم‌ها و کلی فرم‌های گوارشی
حضور کلی فرم‌ها نشان‌دهنده آلودگی میکروبی در آب است که ممکن است از فاضلاب‌ها یا دیگر منابع آلوده‌کننده وارد آب شده باشد. مقدار مجاز کلی فرم‌ها در آب چاه باید صفر باشد و با استفاده از روش MPN اندازه‌گیری می‌شود. 

16. املاح محلول (TDS) 
مقدار کل جامدات محلول (TDS) نشان‌دهنده غلظت کلی مواد معدنی و نمک‌های موجود در آب است. مقدار مجاز TDS در آب چاه کمتر از ۱۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر است و با استفاده از استاندارد St. M. 2540-C اندازه‌گیری می‌شود.