شاخص کيفيت هوا چيست؟(نحوه محاسبه AQI)

شاخص کیفیت هوا (Air quality index یا به اختصار AQI) یک ابزار حیاتی است که به‌طور جهانی برای تعین شاخص کیفیت هوا در یک منطقه خاص استفاده می‌شود. به گزارش آزمایشگاه معتمد محیط زیست، این شاخص داده‌های پیچیده کیفیت هوا را به یک عدد و یک رنگ خاص تبدیل می‌کند که به راحتی قابل فهم است و نشان‌دهنده اثرات بهداشتی مرتبط با سطوح آلودگی هوا است. شاخص کیفیت هوا به افراد کمک می‌کند تا درک کنند، کیفیت هوای محلی برای سلامت آن‌ها چه معنایی دارد و اقدامات لازم را برای محافظت از خود انجام دهند.

اهمیت شاخص کیفیت هوا

پایش کیفیت هوا برای سلامت عمومی بسیار مهم است. کیفیت هوای نامناسب می‌تواند تاثیرات فوری بر سلامت مانند مشکلات تنفسی، مسائل قلبی و تشدید آسم داشته باشد. مواجهه طولانی مدت با آلودگی هوا می‌تواند منجر به بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و مشکلات عصبی شود. شاخص کیفیت هوا به عنوان یک ابزار اطلاع‌رسانی به افراد اجازه می‌دهد تا از کیفیت هوای محیط خود مطلع شوند و تصمیمات آگاهانه‌ای برای حفظ سلامت خود و خانواده‌شان بگیرند.

رنگ‌ها و مقادیر شاخص کیفیت هوا ( AQI)

شاخص کیفیت هوا با استفاده از یک سیستم رنگی نمایش داده می‌شود که درک آسان‌تری از وضعیت هوا فراهم می‌کند. این سیستم شامل شش دسته مختلف است:

• سبز (0-50): هوا خوب است و خطرات برای سلامت حداقل است.
• زرد (51-100): کیفیت هوا قابل قبول است؛ اما ممکن است برای برخی افراد حساس مشکلاتی ایجاد کند.
• نارنجی (101-150): افراد حساس ممکن است دچار مشکلات سلامتی شوند.
• قرمز (151-200): همه افراد ممکن است دچار اثرات منفی بر سلامت شوند.
• بنفش (201-300): اثرات بهداشتی شدیدتر و گسترده‌تر خواهد بود.
• قرمز قهوه‌ای (301-500): شرایط اضطراری؛ همه افراد ممکن است به اثرات جدی دچار شوند.

نحوه محاسبه شاخص کیفیت هوا (محاسبه AQI)

محاسبه شاخص کیفیت هوا شامل اندازه‌گیری غلظت آلاینده‌های مختلف هوا مانند دی‌اکسید نیتروژن (NO2)، دی‌اکسید گوگرد (SO2)، ازن (O3)، مونوکسید کربن (CO) و ذرات معلق (PM10 و PM2.5) است. هر یک از این آلاینده‌ها بر اساس غلظت خود یک شاخص عددی دریافت می‌کنند و بالاترین شاخص در بین آن‌ها به عنوان AQI نهایی گزارش می‌شود.

محدوده اين شاخص بين 0 تا 500 متغير است. هر چه شاخص بالاتر باشد، هوا آلوده‌تر و اثرش بر سلامتي بيشتر است. مثلا شاخص 50 نشان‌دهنده‌ي هواي پاک با اثري خيلي کم بر سلامت عموم مردم است، اما شاخص 300 نشان‌دهنده‌ي وضعيت هواي اضطراري است.
شاخص 100 عمدتا نشان‌دهنده‌ي مقدار مجاز آلاينده‌ها طبق استانداردهاي ملي است و اين مقداري است که براي حفاظت از سلامت عمومي تعيين مي‌گردد. مقادير زير 100 معمولا قابل قبول فرض مي‌شوند اما با عبور شاخص از 100، کيفيت هوا ابتدا براي گروههاي حساس و سپس به تدريج براي همه ناسالم خواهد شد.
محدوده 0 تا 500 شاخص کيفيت هوا معمولا به شش محدوده‌ي زير تقسيم مي‌شود که هر کدام با يک رنگ هم مشخص مي‌شوند:
 

چگونه می‌توان AQI را بهبود داد؟

برای بهبود کیفیت هوا و کاهش AQI، اقدامات متعددی می‌توان انجام داد:

استفاده از حمل و نقل عمومی: کاهش استفاده از خودروهای شخصی و استفاده از حمل و نقل عمومی می‌تواند میزان آلاینده‌های هوا را کاهش دهد.
توسعه فضای سبز: کاشت درختان و ایجاد فضاهای سبز در شهرها می‌تواند به کاهش آلودگی هوا کمک کند.
استفاده از منابع انرژی پاک: استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی و بادی می‌تواند به کاهش انتشار آلاینده‌های هوا کمک کند.
تجهیزات کاهش آلودگی: نصب فیلترهای پیشرفته در صنایع و کارخانه‌ها می‌تواند میزان آلاینده‌های منتشره را کاهش دهد.