یکی از دلایل اصلی و مهم در آلودگی خاک ، فعالیت های صنعتی،مواد شیمیایی و دفع پساب و پسماند ها در محیط پیرامون هستند و همچنین آلودگی خاک با میزان صنعتی سازی و میزان استفاده از مواد شیمیایی رابطه مستقیم دارد. شرکت محیط و صنعت ایمن پایش با استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی قادر به نمونه برداری و آنالیز پارامترهای موجود در خاک و پسماند به عنوان یکی از آزمایشگاه های معتمد محیط زیست میباشد.
آلودگی خاک به عنوان بخشی از تخریب زمین ناشی از حضور مواد شیمیایی مصنوعی یا سایر تغییرات در محیط خاک طبیعی است. این آلودگی به طور معمول ناشی از فعالیت های صنعتی، مواد شیمیایی کشاورزی یا دفع نادرست زباله است. شایع ترین مواد شیمیایی شامل هیدروکربن های نفتی، هیدروکربن های آروماتیک چند هسته ای (مانند نفتالین و بنزن )، حلال ها، آفت کش ها، سرب و دیگر فلزات سنگین هستند. نگرانی در مورد آلودگی خاک به طور عمده ناشی از خطرات بهداشتی از تماس مستقیم با خاک آلوده، بخارات ناشی از آلودگی ها و آلودگی ثانویه در منابع آب داخل و لایه های زیرین خاک است.
| دلیل آلودگی خاک | توضیحات و اثرات |
|---|---|
| لکه‌های نفتی | نشت نفت باعث آلودگی خاک و منابع آب شده و رشد گیاهان را مختل می‌کند. |
| معدن و فعالیت‌های صنعتی سنگین | استخراج معادن و صنایع سنگین باعث ورود فلزات سنگین و مواد سمی به خاک می‌شود. |
| نشت تصادفی در طول فعالیت صنعتی | نشت مواد شیمیایی از صنایع یا خطوط انتقال می‌تواند خاک را آلوده کند. |
| خوردگی مخازن ذخیره‌سازی زیرزمینی | نشت مواد شیمیایی و نفتی از مخازن زیرزمینی باعث آلودگی وسیع خاک و آب‌های زیرزمینی می‌شود. |
| باران اسیدی | باران اسیدی باعث کاهش کیفیت خاک، از بین رفتن جنگل‌ها و آلودگی منابع آبی می‌شود. |
| کشاورزی فشرده | استفاده بی‌رویه از زمین‌های کشاورزی موجب کاهش حاصلخیزی خاک و آلودگی آن می‌شود. |
| مواد شیمیایی کشاورزی | آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها و کودهای شیمیایی موجب ورود ترکیبات سمی به خاک می‌شوند. |
| اتفاقات صنعتی | حوادث و نشت مواد شیمیایی صنعتی باعث آلودگی گسترده خاک می‌شود. |
| زهکشی از سطح آب آلوده به خاک | ورود آب‌های آلوده از فاضلاب‌ها و پسماندهای صنعتی به خاک منجر به آلودگی آن می‌شود. |
| مهمات و عوامل شیمیایی جنگی | بقایای جنگی و مواد شیمیایی نظامی می‌توانند خاک را برای دهه‌ها آلوده کنند. |
| دفع زباله | تخلیه زباله‌های خانگی، صنعتی و بیمارستانی بدون مدیریت صحیح، خاک را آلوده می‌کند. |
| تخلیه نفت و سوخت | نشت و دفع غیر اصولی فرآورده‌های نفتی موجب آلودگی خاک و منابع آب می‌شود. |
| زباله‌های هسته‌ای | دفع نادرست زباله‌های هسته‌ای می‌تواند باعث آلودگی شدید خاک و آب شود. |
| تخلیه مستقیم ضایعات صنعتی به خاک | ورود پسماندهای صنعتی به خاک منجر به ورود فلزات سنگین و مواد سمی به محیط زیست می‌شود. |
| تخلیه فاضلاب انسانی و صنعتی | ورود فاضلاب تصفیه نشده به خاک منجر به رشد عوامل بیماری‌زا و کاهش کیفیت خاک می‌شود. |
| دفن غیرقانونی زباله | عدم مدیریت صحیح زباله‌ها باعث آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی می‌شود. |
| خاکستر زغال‌سنگ | ورود خاکستر زغال‌سنگ به خاک باعث آلودگی شیمیایی آن می‌شود. |
| ضایعات الکترونیکی | قطعات الکترونیکی حاوی فلزات سنگین و ترکیبات سمی بوده و خاک را آلوده می‌کنند. |
از میان منابع آلاینده ذکر شده موارد زیر مهم‌ترین عوامل آلودگی محسوب می‌شوند:
در حال حاضر به‌دلیل تولید بیش از حد زباله، جمع آوری غلط و بازیافت ناقص زباله‌های خانگی، صنعتی، بیمارستانی، پساب‌های صنعتی، فاضلاب شهری و نخاله‌های ساختمانی و انباشت زباله در حاشیه شهرها با آلودگی شدید خاک و منابع آب روبه‌رو هستیم.
وسایل نقلیه موتوری از یک سو با تولید منواکسیدکربن هوا را آلوده می‌کنند و از سوی دیگر روغن، براده‌های لاستیک و لنت‌های ترمز آنها که حاوی آزبست است، منابع خاک و محیط‌‌‌زیست را نابود می‌کنند.
یکی از مشکلات فاضلاب‌ها و پسماندهای صنعتی که وارد خاک می‌شود فلزات سنگین است. فلزات سنگین همچون سرب، کادمیوم، سلنیوم و... که در کلوئیدهای خاک ذخیره می‌شوند، بسیار خطرناک هستند و با ورود به چرخه غذایی زیان‌های جبران‌ناپذیری را به جای می‌گذارند.
یکی دیگر از موارد آلودگی خاک که می‌توان نام برد باران‌های اسیدی است که در اثر آلودگی و دود کارخانه‌ها در شهر‌های صنعتی و پرجمعیت دیده می‌شود. باران اسیدی در آلودگی‌های خاک بدترین نوع آلودگی محسوب می‌شود، چرا که در وهله اول باعث از بین رفتن پوشش‌های جنگلی و در وهله دوم باعث آلودگی منابع آب در حد وسیع می‌شود.
در اکثر شهرها شاه هستیم که پساب‌های کارخانه‌ها به رودخانه‌ها ریخته می‌شود که این مسئله علاوه بر آلودگی آب‌های سطحی و آلودگی خاک به آلوده شدن منابع زیرزمینی نیز منجر می‌شود. دود و آلاینده‌هایی که به‌صورت گاز و بخارات سمی از دودکش‌های عظیم کارخانه‌ها بیرون می‌آید، علاوه بر آلودگی‌های هوای شهرها و ایجاد مشکلات تنفسی برای انسان‌ها باعث تشکیل باران اسیدی می‌شود.
مقاومت و پایداری عناصر سنگین در خاک نسبت به سایر آلاینده‌ها بسیار طولانی بوده و آلودگی خاک توسط فلزات سنگین تقریبا دائمی است. فلزات سنگین شامل سرب، کادمیوم، نقره ، جیوه و... هستند که اثرات زیانبار آنها بر موجودات زنده ثابت شده است و بارها موجب حوادث زیست محیطی شده‌اند. بعضی از این اثرات زیانبار فلزات سنگین شامل موارد زیر است: اختلال فعالیت‌های بیولوژیک خاک، اثرات سمی بر گیاهان و اثرات زیانبار بر انسان در اثر ورود مواد به زنجیره غذایی.
زباله یکی از مهم‌ترین منابع آلوده‌سازی خاک‌ها محسوب می‌شود. زباله‌ها می‌توانند به داخل زمین نفوذ کنند و منابع آبی را نیز آلوده کنند. این در حالی است که همه کشورهای پیشرفته زباله‌ها را طلای کثیف می‌نامند و با بازیافت و تولید کمپوست به زباله‌ها ارزش افزوده می‌دهند. یکی از مهم‌ترین و خطرناک‌ترین زباله‌های شهری، زباله‌های بیمارستانی است که بخشی از بافت بدن یک بیمار، سوزن‌های آلوده به بیماری‌های خطرناک، تیغ‌های جراحی بیماران حاوی بیماری ایدز و... قسمتی از زباله‌هایی است که از بیمارستان، همراه با صدها هزار تن زباله معمولی جمع آوری می‌شود. دفن زباله‌های بیمارستانی آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند.
وجود شوینده‌ها در فاضلاب نفوذپذیری خاک را افزایش داده و میکروارگانیسم‌ها و حتی مولکول‌هایی که به‌طور معمول نمی‌توانند از صافی‌های خاک عبور کنند در حضور شوینده‌ها قادر خواهند بود از خلل و فرج لایه‌های متوالی و مختلف خاک عبور کنند و موجب آلودگی میکروبی آب‌هایی شوند که در فاصله زیاد نسبت به سطح زمین قرار دارند.
استفاده بیش از حد سموم و کودهای کشاورزی، آنتی‌بیوتیک‌ها و هورمون‌ها در دام و آبیاری مزارع با فاضلاب‌های آلوده از عوامل کشاورزی مؤثر در آلودگی خاک است. سرطان، بیماری‌های عصبی و تنفسی و پوستی از اثرات درازمدت آفت کش‌ها بر انسان است.
آفت‌کش‌ها از راه‌های مختلفی وارد خاک می‌شوند که عبارتند از: از طریق کاربرد مستقیم آنها در خاک؛ از طریق سمپاشی و برگشت مستقیم ذرات سموم معلق در هوا به زمین؛ سموم جذب شده در سطح ذرات خاک معلق در هوا و نشست آنها بر زمین و بقایای نباتی که به خاک اضافه می‌شوند و سموم جذب شده به وسیله موجودات زنده خاک (غیرذره‌بینی) است. کودهای شیمیایی خواص خاک را تغییر می‌دهند یعنی نفوذپذیری خاک را نسبت به هوا و آب کم می‌کنند و اصطلاحاً خاک‌ها را سخت می‌کنند.
سموم شیمیایی نیز در خاک آلودگی ایجاد می‌کنند. تعدادی از آفات به‌ویژه حشرات در مقابل سموم مصرفی مقاوم می‌شوند که ناچار هستیم یا تعداد سمپاشی را افزایش دهیم یا غلظت سموم را بالا ببریم. این سموم به راحتی تجزیه نمی‌شوند و برای سالیان دراز در خاک باقی می‌مانند.
مدت‌هاست که مواد نفتی و مشتقات آن در اثر حمل‌ونقل یا ذخیره‌سازی موجب آلودگی خاک می‌شود. آلودگی های نفتی یک پیامد اجتناب ناپذیر از افزایش سریع جمعیت و فرایند صنعتی شدن است که به‌دنبال آن آلودگی خاک توسط مواد هیدروکربنه نفتی به شکل وسیع در اطراف تاسیسات اکتشاف و پالایش و به شکل موضعی در مسیرهای انتقال این مواد قابل مشاهده است. علاوه بر انتشار مستقیم این آلاینده‌ها، غبارات حاصل از سوخت گازهای همراه نفت، طی سالیان متمادی توانسته مواد سمی و مضری به خاک‌های منطقه اضافه کند هرچقدر مواد نفتی به عمق بیشتری از خاک نفوذ کند، رفع آلودگی آن مشکل‌تر و هزینه آن چندین برابر خواهد بود.
